10. Ada Ciganlija
Svi znamo da je Ada naziv za rečno ostrvo, pa tako imamo Huju, Međicu, Adu Kale… Najpoznatija ada za stanovnike Beograda jeste Ada Ciganlija. Ono što malo ljudi zna jeste odakle „moru Beograda“ naziv Ciganlija. On verovatno potiče od keltskih reči „singa” i „lia”, koje znače „ostrvo” i „podvodno zemljište”. Naziv je dočaravao promenljivost vodostaja Save – pri niskom vodostaju, to je bila „Singa”, a pri visokom „Lia”. Ada „Singa-lija” se vremenom pretvorilo u Ada Ciganlija. Danas najbitnije izletište grada je ranije bio kraj u koji se retko zalazilo, osim u ratnim vremenima, kada je zbog svog položaja bio na granici između Turske ili kasnije Srbije na jednoj strani, i Austro-Ugarske na drugoj.
9. Dorćol
Ako pitate nekog Zemunca kako je nastao Dorćol, dobićete odgovor : „Pa Zemunac preplivao Dunav, pa ga mrzelo da se vraća“. Istina je ipak malo drugačija. Dorćol je jedna od najmanjih gradskih četvrti i prostire se između Beogradske tvrđave, Studentskog trga, Bulevara Despota Stefana Lazarevića i reke Dunav. Deli se na donji i gornji deo, međutim, stari Dorćolci pravim Dorćolom smatraju isključivo donji deo koji se nalazi između ulice Cara Dušana i Dunava. Dorćol je ime dobio po turskom izrazu Dörtyol, što znači četiri puta. Gle čuda, u vreme Turaka, tu negde na uglu ulica Kralja Petra, Cara Dušana i Dubrovačke, nalazila se velika raskrnica četiri trgovačka puta koji su vodili ka Istanbulu, Vidinu (Bugarska), Beču i Dubrovniku. Shodno tome, Dorćol se razvio u centar trgovine u regionu. Deo je grada pun mitova, legendi i istorije. Ovde se nalazi i najstarija kuća u gradu, sagrađena 1727. godine – u današnjoj ulici Cara Dušana 10, a postoji i legenda kako se negde iz njenog podruma može ući u lagum koji vodi skroz do Zemuna. Možda onaj Zemunac nije ni morao da pliva?
8. Zemun
Vanzemunci ne vole ovaj deo grada, uglavnom jer ga ne poznaju i ne razumeju. Gardoš kula (južna Milenijumska kula, po jedna je podignuta na svakom kraju carstva), Kalvarija, Muhar (nazvan tako po kući poznatog trgovca Ivana Muhara) samo su neki od delova Zemuna o kojima se može napisati tekst za sebe. Taurunum je svoje slovensko ime Zemun dobio po reči zemlin, koja je označavala zemljani grad, i po zemunicama koje su tu bile izgrađene. A šta radi Čak Noris u Zemunu? Sklekove 🙂
7. Palilula
Zamislite da živite na Paliluli, a kao mali niste išli kod logopeda i ne znete da kažete slovo L. Pa to je horor. Elem, Ovča, Borča, Krnjača (ča,ča,ča) su naselja koja, iako udaljena od ostatka ove opštine, pripadaju njoj. Ima nekoliko teorija o tome kako je Palilula dobila ime, ali je nama najmilija ona po kojoj je knez Miloš Obrenović, pokušavajući da urbanizuje područje užeg jezgra Beograda i prilagodi ga potrebama novog srpskog društva, naredio da se stari zanati koji su opasni za život u zbijenim oblastima, poput puškarskog zanata i proizvodnje baruta, izmeste iz gradskih zona. Oni su tako izmešteni na prostor današnjeg Tašmajdana, koji se u to vreme zvao FIŠETIJA (po fišeku u koji se pakovao barut). U Fišetiji je bilo zabranjeno pušenje zbog opasnosti od eksplozije (a ne zbog zakona o zastiti stanovništva od duvanskog dima), i tek se po izlasku odatle nailazilo na jednu postavljenu tablu u obliku lule, koja je označavala da je na tom mestu dozvoljeno pušenje, tj. paljenje lule. I, gle čuda, tu je danas Palilula.
6. Braće Jerković
Da li se još neko nekada zapitao ko su braća Jerkovići? Do pisanja ovog teksta, nikada mi to pitanje nije palo na pamet. Znam za braću Mitroviće, koji maltretiraju malog Necu iz Srećnih ljudi na RTS-u iz godine u godinu. Naselje Braće Jerković jedan je od simbola Voždovca, nije previše naseljeno, a autobuskim linijama 18, 50, 26 i trolejbuskom linijom 29 povezano je sa gotovo svim delovima grada. Naselje se zbog ruže vetrova koji neprestano duvaju ranije zvalo Ledeni breg. Današnji naziv dobilo je po braći Dušanu i Nebojši Jerkoviću. Dušan je bio predratni učitelj, a posle rata komandant Užičkog odreda NOP. Poginuo je 1941. godine na Kadinjači i proglašen je za narodnog heroja. Nebojša je bio komandant Mačvanskog NOP odreda. Inače, obojica su rođena u malom mestu u Sremu pored Putinaca. Kada smo već kod Voždovca, valjalo bi reći da je on dobio naziv po Voždu Karađorđu, kao mesto odakle je on poveo ustanike u oslobađanje Beograda 1806. godine.
5. Zvezdara
Deo ove opštine se nalazi na brdu koje se nekada zvalo Veliki Vračar (Vračar nije dobio ime po babama vračarama nego po vrapčijim poljima koja su se to nalazila). Krajem osamdesetih godina XIX veka, odlučeno je da se tu podigne opservatorija, ili kako se po srpski govorilo – zvezdarnica. Veliku zaslugu za njenu izgradnju imali su Mihajlo Petrović i Milutin Milanković. Ovaj kraj je ubrzo po njoj postao prepoznatljiv, pa je tako i prozvan Zvezdara. Zvezdarnica je teško oštećena u borbama za oslobađanje Beograda 1944. godine, ali je kasnije rekonstruisana. Celo ovo područje bilo je 1952. podeljeno na Stari Đeram i Zvezdaru, a osam godina kasnije njihovim spajanjem nastaje današnja Zvezdara.
4. Konjarnik
Konjarnik je naselje koje, poput Medakovića (koji je svoje ime dobio po novinaru Miloradu Medakoviću, Njegoševom biografu), pripada i Zvezdari i Voždovcu. Nakon Prvog svetskog rata i svrgavanja Romanovih u boljševičkoj revoluciji, ovaj kraj su naselili Kalmici (ako se pitate ko su oni, dovoljno će biti da kažemo Mongoli i da se ne pravimo pametni dalje). Kako su bili proganjani od novih vlasti u Rusiji, utočište su našli ovde. Na prostoru današnjeg Konjarnika, oni su napasali svoje brojne konje koje su koristili za rad. Otuda i naziv. Ono čime se u Beogradu može podičiti samo Konjarnik jeste činjenica da se ovde, u Kozarčevoj ulici, od kraja dvadesetih godina, pa do Drugog svetskog rata, nalazio budistički hram koji je izgrađen za potrebe molitve novih stanovnika. Postoje priče da će Stiven Sigal i ekipa da ponovo pokrenu inicijativu za izgradnju budističkog hrama u Beogradu, ali ne znamo gde će se on nalaziti.
3. Banovo brdo
Dobro, stara je vest da je Banovo brdo dobilo naziv po Matiji Banu, to sad svi znaju, ali znaju li svi ko je bio Matija Ban? Vrlo učen čovek, od najvećeg poverenja kneza Mihajla i vrha tadašnje države, Matija Ban bio je profesor Liceja i vrstan diplomata. Više puta je išao i na Cetinje i u Istambul kako bi obavljao tajne pregovore u ime kneza Mihajla. Ne sme se zaboraviti ni njegov nemali književni rad. Za vreme turske vlasti, na mestu ovog naselja se nalazilo takozvano Golo brdo, koje su nazivali i Ordija. Matiji Banu, kome se veoma dopadalo Golo brdo, koje je tada bilo nenaseljeno, za vernu službu državni vrh poklanja zemlju na kojoj će on izgraditi svoj letnjikovac. I tako je Golo brdo postalo Banovo brdo. Valjalo bi spomenuti još da se ovo naselje nalazi na teritoriji Čukarice, koja je svoj naziv dobila po drumskoj mehani Stojka Čukara iz 1850. godine, koja se nalazila u blizini ušća Topčiderske reke u Savu.
2. Žarkovo
Postoje dve priče o nazivu ovog kraja. Prva, daleko interesantnija, kaže da je na ovom prostoru nekada davno živeo zmaj koji je činio zla po okolnim selima. Njegova vlasnica je navodno bila baba Jula. Ne Mira Marković, već žena po kojoj je Julino brdo dobilo ime. Jednoga dana, kako je i red u svim bajkama, ovom zmaju se suprotstavio vitez Žarko, ubio ga i tako spasao selo. Mesto na kojem je pala glava zmaja dobilo je ime Zmajevac, gde je pao rep – Repište, a gde je otekla zmajeva krv nastaju Bele Vode (za one koji ne znaju ovaj kraj, sve su ovo mesta u široj okolini Žarkova). Druga verzija je manje interesantna, ali i te kako realnija. Na ovom mestu je u XVI veku živeo Promićur Žarko, a budući da turski poreski činovnici nisu znali naziv tog imanja, nazivali su ga prosto ”Žarkovo selo”. Meni je daleko draža ona priča sa zmajem.
1. Bežanija
Ovo je najstarije naselje na teritoriji Novog Beograda. Arheološka iskopavanja dokazuju da je područje bilo naseljeno još u neolitu. Divno sremačko selo je zadržalo svoju autentičnost među novobeogradskim blokovima, sve do pred kraj XX veka. Do ne tako davno, u Bežaniji se nalazila jedina crkva na teritoriji Novog Beograda, a od nje do pravoslavne crkve u Surčinu ili Zemunu ima po tačno 7 km. Zašto? Urbana (u ovom slučaju ruralna) legenda kaže da je 7 km norma koju austrougarski vojnik može da pređe za 1 sat marširanja. Elem, pod svojim današnjim imenom Bežanija je poznata od 1512. godine, kada je područje bilo naseljeno sa 35 srpskih porodica koje su pobegle preko reke Save u Srem posle pada srednjovekovne srpske države. Otuda i naziv. Inače, jedna kafana u Bežaniji koja se zvala „Novi Beograd“ kumovala je i nazivu opštine. Ako već pominjemo Bežaniju, mora se objasniti i toponim Tošin bunar. U Zemunu je u XIX veku živeo trgovac Teodor Toša Apstolović, koji je sa godinama skoro potpuno izgubio vid. Jedne noći, sanjao je kako ispod njegovih vinograda protiče lekovita voda. Narednog jutra odlazi na vrh svog imanja i, kako bi rešio gde će kopati bunar, donosi odluku: gurnuće bure s vrha imanja, a tamo gde se ono zaustavi – iskopaće bunar. Bure se zaustavilo u blizini današnjeg studentskog grada, gde je Toša iskopao bunar. Legenda kaže da je voda bila lekovita, te da je Toša progledao.
Ako vas zanima ko je kumovao ulicama kojima šetate, pročitajte i: Ko su ljudi čija imena nose ulice Beograda?
Svideće vam se i naša lista predloga: Kuda na izlet u Beogradu!