10. Miroslav Trifunović – Vojvoda šumadijski

Nosilac Karađorđeve zvezde, koju je dobio zbog učešća u borbama na Kajmakčalanu u Prvom svetskom ratu. Tokom Aprilskog rata  boravio je u oblasti oko Skoplja, nakon čijeg pada se povlači preko Niša i skriva u reonu Toplice. Na leto 1941. godine, stavlja se pod komandu Dragoslava Mihajlovića i dobija zadatak da organizuje odrede na prostoru Trstenika i Vrnjačke Banje, a, kako se istakao kao vrhunski organizator, već par meseci kasnije dobija pod svoju komandu prostor cele Srbije. U leto 1943. okupatori su u dve odvojene akcije pokušali da zarobe i njega i njegov štab, ali bezuspešno. Godine 1944. je kao Mihajlovićev izaslanik učestvovao u pregovorima sa Ljotićem oko formiranja jedinstvenog fronta protiv komunista, ali, pošto do dogovora nije došlo, dolazi u Mihajlovićev štab i sa njim ostaje do kraja. Poginuo je u bici na Zelengori 13. maja 1945. godine. Ostalo je zabeleženo da je sahrana obavljena uz sve vojne počasti dok je borba još trajala.

9. Dragoslav Miletić – Račić i Jezdimir Dangić

Dragoslav Miletić – Račić i Jezdimir Dangić su posle sloma Vojske Kraljevine Jugoslavije, kao pripadnici Ravnogorskog pokreta, držali oblasti sa obe strane reke Drine. Račić se pod Mihajlovićevu komandu stavio posle svog povlačenja iz Slovenije. Kao osnovne zadatke dobio je organizaciju odreda u Podrinju i pomaganje Dangiću u Bosni. Major Dangić je komandovao Jugoslovenskom vojskom u otadžbini na prostoru istočne Bosne sve do aprila 1942. godine. Dangić je ratovao protiv ustaša i Nemaca, sa promenljivim uspehom. Njegovi ustanici su preživeli dve ofanzive protiv njih, nakon čega su ugovoreni pregovori sa Nedićem kao posrednikom. Kako su se Hrvati usprotivili bilo kakvom primirju i podeli teritorije NDH, usledila je i treća ofanziva protiv Dangića, u kojoj je on zarobljen i poslat u logor u Poljskoj. Kasnije ga je Crvena armija isporučila komunističkoj vlasti FNRJ, koja ga je i streljala 1947. u Sarajevu. Račić je sa druge strane Drine u Srbiji, za to vreme, obnavljao svoje jedinice i oformio Cerski korpus. U leto 1943. godine, tada već major po činu, Račić učestvuje u četničkoj ofanzivi ka primorju, gde se očekivalo savezničko iskrcavanja. Oslobodio je Bajinu Baštu i Višegrad, a na Sokolcu se sukobio i sa Nemcima i sa partizanima. U proleće 1944. predvodio je gonjenje partizana ka Goču i Kopaoniku i sa promenljivom srećom branio im prolaz ka Šumadiji. Krajem 1944. i 1945. godine, Račić se povlačio kroz Bosnu, odakle je planirao upad u Srbiju i dizanje ustanka protiv komunista. Posle Sutjeske, prešao je Drinu i došao u selo Savkoviće, gde ga otkrila jedna partizanska jedinica i posle kraće borbe likvidirala. Grob mu ni danas nije poznat.

8. Pop Momčilo Đujić

Sveštenik koji je u julu 1941. predvodio ustanak srpskog naroda protiv NDH, kao odgovor na ustaške zločine na području tromeđe Like, Bosne i Dalmacije, i osnovao Dinarsku četničku diviziju, koja se već 1942. i formalno stvalja pod komandu Draže Mihajlovića. Zbog udaljenosti od vrhovne komande i slabih komunikacija, često je dolazilo do razilaženja u mišljenjima, pa i međusobnih sukoba među četničkim prvacima. Đujić nije bio za borbu protiv Italijana, sa kojima nije imao većih problema, već samo protiv ustaša, koje su činile svakojaka zlodela po toj oblasti. Zzbog takvog stava rano dolazi u sukob sa komunistima i protiv njih se bori jednakom žestinom kao protiv Hrvata. Đujićev jedini cilj tih dana jeste bio da sačuva srpski narod od bespotrebnog stradanja do trenutka koji bude povoljan za opšti ustanak. Dagoljub Mihajlović, pa i sam kralj, imali su razumevanja za tešku situaciju u kojoj se Dinarska divizija nalazila, te Đujiću miran život sa Italijanima nisu zamerali, a više puta su pohvalili njegove uspehe u borbi protiv ustaša i komunista. Padom Italije 1943. godine, Nemci u Dalmaciju šalju dodatne snage i tako Đujiću još više komplikuju situaciju. Đujić u izvesnoj meri saradnju sa Italijanima zamenjuje saradnjom sa Nemcima, u cilju nastavka borbe protiv komunista i ustaša. Kako se partizanska snaga u Bosni povećavala, Đujić planira povlačenje ka Sloveniji, u čemu mu dosta, političkim uticajem kod Nemaca, pomaže Dimitrije Ljotić (o Ljotiću, Nediću, Pećancu i drugim oficirima koji nisu bili pod komandom Dragoljuba Mihajovića ćemo pisati drugom prilikom). U Italiju se sa svojim borcima povukao tek 1945. godine. Tamo su ih saveznici razoružali. Nastanio se u okolini Čikaga, i bio je vođa četničke emigracije sve do svoje smrti, 1999. godine.

7. Pavle Đurišić – Vojvoda durmitorski

Aprilski rat ga zatiče u okolini Plava, odakle napadom prelazi albansku granicu i stupa u borbu protiv Italijana. Brza kapitulacija Kraljevine Jugoslavije nije ga oterala u zarobljeništvo već u ilegalu, u kojoj je čekao šansu za novi ustanak. Pre ustanka imao je kontakte i sa komunistima, ali se od njih iz više razloga brzo razišao, te je u Trinaestojulskom ustanku učestvovao sa svojim snagama. Veliki uspeh Đurišićevih boraca bio je oslobađanje Berana 18. jula. Posle slamanja ustanka, povlači se u planinu, gde osniva svoj Gorski štab. Već u novembru 1941. na Goliji se sreće sa Mihajlovićem i stavlja se pod njegovu komandu. Kada su se tokom 1942. partizanske jedinice povukle u Crnu Goru, dolazi do čestih i velikih sukoba sa njima. Godine 1943. oslobađa Kolašin, i tu smešta svoj štab. Zbog sve većih sukoba sa komunistima, sklapa pakt o nenapadanju sa italijanskom komandom. Učestvovao je u borbama na Neretvi i nešto kasnije u krvavim borbama za Nevesinje, gde ga partizanski odredi teraju na povlačenje. Posle pada Italije, nemačka vojska 1943. ulazi u Crnu Goru i kreće da uništava četnike. Napadom na Kolašin, zarobljavaju Đurišića i manji deo njegovih boraca. Đurišić je prvo prebačen u Berlin, u kom je mučen i pokazivan kao jedan od Mihajlovićevih komandanata, da bi potom bio prebačen u logor u Poljskoj. Odatle uspeva da pobegne i kroz Mađarsku se probija ka Srbiji. Opet biva otkriven i uhapšen, i tek se na Nedićevu molbu pušta na slobodu. Nedić i Ljotić pokušavaju da ga uvuku u formiranje Srpskog dobrovoljačkog korpusa, što on koristi kako bi se domogao Crne gore i kontakta sa generalom Mihajlovićem. Tokom 1944. godine, sa albanskim prvacima dogovara stvaranje slobodne teritorije na primorju, gde bi se iskrcali kralj i saveznici, ali i obezbedio pravac odstupanja ka Grčkoj. Ipak, na poziv Mihajlovića se sa svojim borcima upućuje ka Bosni, njemu u susret. Tu dolazi do razilaženja Mihajlovića i Đurišića, koji kreće ka Kozari. Izdajom od strane Sekule Drljevića, Đurišić pada u obruč okruzen i ustašama i partizanima. Ugovara nove pregovore sa Drljevićem u Staroj Gradiški, gde ga ustaše zarobljavaju. Likvidiran je u logoru Jasenovcu 1945. godine.

6. Radomir Petrović – Kent

U Aprilskom ratu je bio u jedinici pod komandom generala Draškića, na Kalni, gde mu je bio ratni raspored. General Draškić poslao je potporučnika Petrovića da odnese važan izveštaj generalu Cukavcu, u Niš, gde su ga Nemci zarobili. Međutim, Petrović uspeo je da iskoristi nesmotrenost Nemaca i da im pobegne, pridružio se ponovo Jugoslovenskoj vojsci u Sokobanji, obavestivši komandu da su Nemci već u Nišu. General Milovanović ga je, sa ratnim materijalom, 16. aprila 1941. godine poslao na front u Bovanskoj klisuri, tu je učestvovao u borbi protiv Nemaca, nanevši im poraz. Petrović je počeo da organizuje seljake da skupljaju oružje i municiju koje su ostavili vojnici pri povlačenju, i ubrzo započinje gerilu, najpre samostalno, a od juna 1941. godine u okviru pokreta sa Ravne gore, kome se priključuje sa svojim Ozrenskim četničkim odredom. Petrovićev odred je sredinom 1942. godine prerastao u brigadu i preuzeo je komandu nad Boljevačkom brigadom, sa kojom učestvuje u borbama protiv Bugara i Nemaca. Početkom 1944. godine, nemačka protivvazdušna odbrana uspela je da obori dva borbena aviona u oblasti Borskih rudnika. Svih 30 američkih avijatičara uspelo je bezbedno da se spusti padobranima na teritoriju Boljevačke brigade. Do avgusta 1944. godine, Kent je uspeo da organizuje prebacivanje američkih avijatičara u zapadnu Srbiju, odakle su poslati u Italiju sa improvizovanog aerodroma u Pranjanima, tokom operacije Vazdušni most. Tokom jula 1944. godine, 23. Partizanska divizija se vratila u istočnu Srbiju i vođene su krvave borbe između četnika i partizana, Petrović biva ranjen i prebačen na lečenje u Beograd, a zatim kanalom za ranjenike odlazi u emigraciju. Umro je u Ženevi 2006. godine.

5. Zaharije Ostojić

Kao bliski saradnik Bore Mirkovića, učestvovao je u puču 27. marta 1941. godine. Lično je ispratio kneza Pavla u Grčku posle puča, da bi se podmornicom vratio u Jugoslaviju i iste godine pridružio Dragoljubu Mihajloviću kao načelnik Operativnog odseka. U avgustu 1942. pokrenuo kontranapad protiv ustaša koji su se vraćali u Foču. Tokom 1942. godine je rukovodio svim većim operacijama protiv partizanskih jedinica u predelu Raške i Crne gore. Tokom 1943. godine i bitke na Neretvi, imao je velikih problema zbog razjedinjenosti četničkih komandira, te svoj plan za uništavanje partizana i oslobađanje obale za iskrcavanje saveznika nije uspeo da sprovede. Do 1944. je unapređen u komandanta istočne Bosne, odakle je pokušavao da organizuje dalju borbu, ali je, posle proglasa kralja Petra da se svi borci stave pod komandu Tita, Mihajlovića izvestio da u jedinicama nastaje rasulo. Pokušao je da izdejstvuje predaju četnika saveznicima u Italiji, u čemu nije uspeo. Nakon susreta sa Đurišićem, Mihajlovićem i ostalim četničkim vođama u Bosni, napušta Mihajlovića i sa Đurišićem se povlači ka Italiji. Zajedno sa Đurišićem je zarobljen i pogubljen u Jasenovcu.

4. Dragutin Keserović

Ranjen je u Aprilskom ratu prilikom pružanja otpora upadu Bugara na istoku zemlje. Izbegavši zarobljeništvo, pristupa četničkoj organizaciji Koste Pećanca i dobija zadatak da organizuje oblast Župe i Kruševca. U jesen 1941. stupa u kontakt sa Mihajlovićem, koji naređuje opšti ustanak. Keserović napada Kruševac, a zatim se pridružuje opsadi Kraljeva, gde se stavlja pod Mihajlovićevu komandu. Posle propasti ustanka, dobija zadatak da organizuje kopaonički kraj, gde stupa u borbe sa Nemcima, Bugarima, partizanima i ljotićevcima. Tokom 1942. godine, protiv njega i njegovih ljudi bezuspešno je pokrenuta nemačka ofanziva na području Kopaonika. Posle Neretve, usiljenim maršem preko Peštera pritiče Mihajloviću u pomoć i kreće probijanje na sever, nakon čega se vraća na Kopaonik. Tokom 1943. godine je porazio ljotićevce i Bugare, a zatim i izbegao zarobljavanje od strane Nemaca koji su im pritekli u pomoć. Kako je rat odmicao, a komunisti napredovali, 1944. godine se više borio protiv partizana nego protiv Nemaca. Pred ulazak Crvene armije u Srbiju, pokušao je da se stavi na stranu saveznika učešćem u oslobađanju Kruševca, ali su Rusi bez obzira na to krenuli sa hapšenjem četnika odmah po ulasku u grad. Keserović uspeva da pobegne i sa svojim borcima, uz stalne borbe sa ustašama i partizanima, kreće ka Bosni, gde se sastaje sa ostatkom Mihajlovićevih snaga. Uhapšen je prilikom pokušaja četnika da pređu Drinu iz Bosne i u Srbiji podignu ustanak protiv komunista. Sproveden je u Beograd i streljan avgusta 1945. godine, na još nepoznatoj lokaciji.

3. Velimir Velja Piletić

U Aprilskom ratu je bio načelnik Štaba Dunavske divizione oblasti, kojoj je pripadao i Beograd. Prilikom povlačenja vojske iz prestonice, Piletić je dobio zadatak da sruši mostove i spali zalihe sena, što i čini. Nakon kapitulacije je krenuo ka Beranu, ali se usled njegovog pada vratio u Beograd, gde se u prvi mah od Nemaca krio u bolnici. Nakon što je odbio predlog komunista da im se pridruži, vrbovali su ga i ljotićevci i nedićevci, ali je Piletić prihvatio samo poziv Dragoljuba Mihajlovića, videvši u njemu legitimnog predstavnika vojske Kraljevine Jugoslavije. Dobio je zadatak da organizuje istočnu Srbiju, u koju do tada nije zalazio, te je zadatak samim tim bio teži. Za sredšte svojih akcija odabrao je Homoljske planine, koje su tada bile pune raznih vojski. Pored pećančevih četnika, na planinama su se nalazili i komunisti pod vođstvom Veljka Dugoševića, sa kojim je Piletić pokušao sa ostvari saradnju, ali bezuspešno. Ubrzo je došlo i do sukoba, kada su komunisti napali mesta koja su Piletićevi borci oslobodili. Najveći je bio u Petrovcu na Mlavi, posle čega se otvoreno stupa u neprijateljstvo sa partizanima. U borbama oko Žagubice potukao je partizane, a mnoge i zarobio. Piletić ih pušta na slobodu, govoreći da po svaku cenu treba izbeći građanski rat. Taj postupak mu je doneo veliku popularnost u narodu. Tokom 1942. godine je preživeo veliku nemačku ofanzivu na njegove odrede. Iste godine, komunisti su videli svoju priliku i pokrenuli opšti napad na Piletića i njegove borce. U kontranapadu je došlo do potpunog uništenja partizanskih četa na tom području, te je gotovo čitava istočna Srbija bila pod komandom Piletića. Tokom cele 1943. godine se sukobljavao sa bugarskim odredima na tom prostoru, da bi 1944. dobio naređenje od Mihajlovića da pređe u Rumuniju i stupi u kontakt sa Crvenom armijom. To je i uradio. Oko tog postupka mnogo se pričalo i lagalo, pominjana je i izdaja. Kod Piletića tim pričama nema mesta. I na bojištu i van njega bio je čestit čovek, sam Mihajlović je na svom suđenju nekoliko puta rekao da se Piletiću ne može pripisati nijedan zločin. Nakon njegovog prelaska u Rumuniju i stupanja u kontakt sa Crvenom armijom, Piletić sa svojom pratnjom biva uhapšen. Koliko je to doprinelo bržoj propasti četnika u istočnoj Srbiji, toliko je možda samom Piletiću spasilo glavu. On nije predat komunistima u Jugoslaviji niti je pogubljen. Posle rata je bio istaknuti politički disident, i umro je 1972. u Francuskoj.

2. Nikola Kalabić

Najintrigantnija ličnost četničkog pokreta. Nakon kapitulacije, Kalabić se pridružuje Kosti Pećancu, ali njega napušta zbog saradnju sa Nedićem. Na leto 1941. se stavlja pod komandu Mihajlovića na Ravnoj gori, gde će imati važnu ulogu pri organizovanju Dražinog bega od okupatora i premeštanje u Rašku. Kako pred kraj 1941. dolazi do razlaza sa komunistima, Kalabićev odred stupa u otvorene sukobe sa partizanima tokom čitave 1942. godine. U to vreme, Kalabić je već komandant Gorske garde koja operiše na području Oplenca i Orašca. Sama disciplina Gorske garde je bila diskutabilna, ali je Kalabić u njoj imao ostatke raznih ranije raspuštenih četa, te je pitanje koliko je uspevao da u svakom trenutku drži svoje borce pod komandom. To je naročito došlo do izražaja krajem 1943. godine, prilikom inspekcije saveznika. Iako je ta 1943. prošla bez ozbiljnijih sukoba sa okupatorom, sve se drastično menja 1944, kada u martu Nemci sprovode ofanzivu protiv Kalabića i njegovih boraca. Sve do avgusta 1944. učestvuje u svim sukobima protiv partizana u Srbiji, braneći i sam prilaz Crnoj Gori. Posle poraza na Jelovoj Gori, povlači se ka Beogradu i dolazi do osetljivije saradnje sa Srpskim dobrovoljačkim korpusom i samim okupatorom. U Bosnu se povukao preko preko Sjenice, i bio u grupi onih oficira koji su Mihajlovića nagovarali da krene na zapad, ali je ipoak ostao uz njega kada je ovaj to odbio i odlučio da ode u Srbiju i podigne ustanak protiv komunista. Tokom 1945. godine, proboj ka Srbiji odneo je glavninu Kalabićevih boraca, sin od 15 godina mu je streljan od strane partizana, a veći deo porodice uhapšen. Uhapšen je i sam, januara 1946. u Beogradu, u koji ga je namamila OZNA. Datum Kalabićeve smrti, i njegovo učešće ili neučešće u hapšenju Dragoljuba Mihajlovića, ostavljamo istoriji i istoričarima da utvrde.

1. Zvonimir Vučković – Vojvoda takovski

Zvonimir Vučković, zvani Feliks, bio je jedan od najbližih oficira Dragoljuba Mihajlovića. U martu 1941. godine, na sam nagoveštaj da će Kraljevina Jugoslovija pristupiti silama Osovine, kreće put Grčke kako bi se tamo kao dobrovoljac borio protiv Italije. U zemlju se vraća nakon demonstracija 27. marta, u Beograd stiže nakon bombardovanja, i zatiče užas i rasulo. Izbegavši zarobljavanje, u julu stiže na Ravnu goru i stavlja se pod komandu Dragoljuba Mihajlovića. Godine 1941. vodi udruženi partizansko-četnički napad i oslobađa Gornji Milanovac, a napada Čačak, Rudnik i okolna mesta. U znak odmazde za ove akcije, 21. oktobra 1941. godine, okupator vrši ratni zločin i u Kragujevcu strelja 7.800 civila (broj žrtava uzet iz zvanične statistike). Krajem 1941. dolazi do razilaženja sa partizanima i, iako nevoljno, Vučković stupa u neprijateljstvo i sa njihovim odredima. Tokom 1942. godine, kada Draža prelazi u Crnu Goru, Vučković ostaje u Srbiji, te je pitanje koliko je bio upoznat sa sadejstvom četnika i okupatora protiv komunista na Neretvi 1943. godine. Zbog velikog ugleda koji je Vučković imao u Srbiji, Mihailović upravo njemu prepušta organizaciju zbora narodnih predstavnika iz cele zemlje koji se održao u selu Ba, na Svetog Savu 1944. godine. Pred kraj rata leti za Italiju kako bi bio Mihajlovićeva veza sa saveznicima, ali ga tu zatiče okončanje rata. Prelazi u Francusku, a zatim u Ameriku, u kojoj živi sve od 2004. godine. Umro je 21. decembra, na dan kada je Narodna skupština Republike Srbije usvojila zakon o izjednačavanju prava partizana i ravnogorskog pokreta.

Svideće vam se i Zaboravljeni heroji Srbije