10 vladara loze Nemanjića

Samo ime Stefan je bilo ime koji je svaki Nemanjić dodavao svom na krunisanju, kao titulu, kao simboličan izvor legitimiteta vladavine. Ime Stefan je zapravo titula i može se tretirati kao sinonim za „vladar/kralj/car“ . Zabeleženo je da je i Tvrtvko Kotromanić preuzeo ime Stefan na svom krunisanju iako nije potomak Nemanjića.

10. Stefan Nemanja

Rodonačelnik loze Nemanjića rodio se oko 1112. godine u Ribnici, kod današnje Podgorice, dok mu je otac bio u izgnanstvu. Kako tada u Ribnici nije bilo pravoslavnih crkava, Nemanja je isprva kršten po katoličkom obredu, da bi sa preseljenjem u Ras bio ponovo kršten, ali po pravoslavnim običajima. Imao je tri starija brata: Tihomira, Stracimira i Miroslava. Prvo pisano svedočanstvo srpske ćirilične ortografije jeste izbor iz svih jevanđelja, poznatije kao Miroslavljevo jevanđelje, pisano po narudžbini Nemanjinog brata Miroslava. Iako je Tihomir 1165. postao veliki župan, car Manojlo Komnin Stefanu Nemanji daje titulu „carski sin“ i veliku teritoriju na upravu što dovodi do rivaliteta i rata među braćom. Nemanja biva uhapšen i zatočen da bi ga kasnije njegova vojska oslobodila a u direktnom sukobu pobeđuje brata Tihomira, koji se utapa u reci Sitnici. Nemanja postaje vladar 1166. godine. Vodio je mnoge ratove , pokušavajući da proširi svoju teritoriju i oslobodi se vazalskog odnosa prema Vizantiji, tako da je u njegovo vreme srpska država približno obuhvatala prostor između reka Neretve i Južne Morave i planine Rudnik i Jadranskog mora. Imao je tri sina: Vukana, Stefana i Rastka. Na državnom saboru 1196. odrekao se prestola u korist srednjeg sina Stefana i sa Rastkom (zamonašeni Sava) se povlači na Svetu Goru gde se i upokojio 1200. god. Ktitor je manastira Hilandar, Studenice, Končula, Bistrice, Đurđevih stupova i još mnogih crkava u zemlji a bogate darove slao je i crkvama u Rimu, Carigradu i Jerusalimu.

9. Stefan Prvovenčani

Na presto je došao 1196. godine kao drugorodjeni sin Stefana Nemanje, sto je bilo suprotno običajima. Razlog zbog kojeg je Stefan dobio prednost u odnosu na Vukana,je što je bio oženjen vizantijskom princezom Jevdokijom, ćerkom cara Aleksija III Anđela. Odnosi među braćom su bili relativno dobri, sve dok im je otac bio u životu. Međutim, odmah nakon Nemanjine smrti počelo je da se javlja vukanovo nezadovoljstvo, što je kao najstariji izostavljen u nasleđu prestola. Treba napomenuti da je Vukan na upravu dobio Zetu, Trebinje i Metohiju. Prvi znaci raskola među braćom javljaju se već 1200/1. kada se veliki župan razveo od Jevdokije, koja je i bila razlog njegovog postavljenja na presto, jer u to doba svaka vizantijska princeza nosila je velike političke podobnosti za dvor na koji dolazi.. Vukan je tada uputio prekore bratu i uz velike počasti primio bivšu snaju, koja je preko njegove teritorije otišla najpre u Drač, a odatle u Carigrad. Na kraju Vukan ostvaruje svoju želju i dolazi na vlast i dobija titulu velikog župana uz pomoć ugarskog kralja Emerika. Stefana su proterali iz zemlje ali on nije sedeo skrštenih ruku. Koristeći ugarsko-bugarski sukob, on je uz pomoć bugarskog cara Kalojana uspeo da povrati presto krajem 1204. godine. Već 1217. rimski papa šalje Stefanu kraljevsku krunu i Srbija prvi put u svojoj istoriji postaje kraljevina ali po cenu okretanja ka katoličkom delu sveta što je dovelo i do sukoba sa Savom. Stefan je kao svoju zadužbinu podigao manastir Žicu, koja će postati središte duhovnog života Srbije. 1227. godine se zamonašio i uzeo ime Simon. Umro je 24.09.1228. god. I sahranjen je u Studenici.

8. Stefan Radoslav

Stefan Radoslav bio je najstariji sin Stefana Prvovenčanog iz njegovog braka sa Jevdokijom i još za života svoga oca dobio je titulu savladara. Imajući to u vidu i ne čudi što se u spoljnoj politici, za razliku od oca, oslanjao na Vizantiju. O njegovoj vladavini (1227-1234) se malo zna, ali je sigurno da je ovako veliki zaokret u spoljnoj politici uzdrmao stvari i na unutrašnjem planu. Ušao je i u sukob sa stricem Savom, koji mu je zamerio bliske veze sa Ohridskom arhiepiskopijom, koja je pretila da ugrozi autokefalnost Srpske crkve dobijenu 1219. Zbog svega toga Radoslav biva svrgnut od strane vlastele 1234. godine. Proteran je u Dubrovnik, kome je uzdao povelju kojom obećava razne ustupke ako ga vrate na presto, što se nije desilo. Ktitor je priprate uz Bogorodičinu Crkvu manastira Studenica.

7. Stefan Vladislav

Drugi sin Stefana Prvovenčanog. Vladao je u periodu od 1234. do 1243. godine. Opet zbog rodbinskih veza, država se u spoljnoj politici okreće Bugarskoj, a zbog gostoprimstva koje je pružio svrgnutom kralju Radoslavu, Dubrovnik postaje neprijatelj kraljevine Srbije. Pregovori sa Dubrovnikom završeni su tek 1235, ali ni posle toga se ne može govoriti o nekom prisnijem odnosu dve države. Od 1237. Vladislav je morao braniti svoje zapadne granice od hrvatskog hercega Kolomana, pri čemu stiže i do samog Splita. Nakon smrti svoga tasta, bugarskog kralja, 1341. dolazi u tešku poziciju i zbog pobune vlastele vlast predaje mlađem bratu Urošu. Podigao je manastir Mileševu u kojoj se nalazi jedna od najlepših fresaka ”Beli Anđeo”.

6. Stefan Uroš I

Uroš je, za razliku od svoje braće, na vlasti ostao više od 30 godina. Mora se reći da su mu i spoljnopolitičke prilike išle na ruku, te je brige o ratovima mogao zameniti brigama o ekonomskom razvoju države. Dovođenje Sasa i davanje privilegija Sasima, rudarima koji su na ove prostore doneli nove tehnike iskopavanja ruda, pre svega srebra, bakra i olova, obeležilo je njegovu vladavinu. Razvijeni su rudnici u Trepči, na Rudniku, na Novom Brdu… Razvoj rudarstva i privrede uopšte okrenuo ga je ka trgovini sa primorjem, južnom Italijom i bliskim vezama sicilijanskim kraljem Karlom Anžujskim. I njegova žena Jelena je bila iz roda Anžujskog (zbog nje je posađena dolina jorgovana u okolini Kraljeva), te se lagano okretao protiv Vizantije, ali se od svih tih planova i saveza protiv Carigrada do kraja njegove vladavine 1276. nije mnogo ostvarilo. Ktitor je manastira Sopoćani.

5. Stefan Dragutin

Sin Uroša I, na vlast je došao uz pomoć ugarske vojske, te je tako svoju spoljnu politiku i zasnivao oslanjajući se na Urgarsku. Kako ga je to oslanjanje dovelo na vlast, tako ga je i koštalo iste. Poraz Dragutina od strane vizantijske vojske 1281. godine i pad sa konja koji ga je ostavio hromim, zapečatio je njegovu sudbinu kao vladara. Povukao se u oblast Srema i Mačve, gde je vladao do svoje smrti 1316. godine. Podigao je manastir Sv. Ahilija u Arilju.

4. Stefan Uroš II Milutin

Milutin spada u najnasilnije vladare loze Nemanjića. Kao njegovi prethodnici, nastavio je da planira napade na već uveliko oslabljenu Vizantiju, ali je za razliku od njih on svoje planove i ostvario. U nekoliko navrata pokretao je vojsku protiv Vizantije i svaki put pobedonosno završavao svoj pohod. Proširio je državu skoro dva puta, i to na severu do Beograda, kada je inače Beograd prvi put postao srpski, i na jug do Makedonije. Podigao je preko četrdeset crkava i manastira, od kojih je najznačajnija Gračanica. Ženio se pet puta, a poslednji put vizantijskom princezom Simonidom. Možda se baš posle uticaja Simonide na kralja njegov odnos prema Vizantiji menja i postaje dosta blaži, što će zasmetati njegovom sinu Stefanu, koji je već imao datu na upravu Zetu. Stefan je pokušao da svrgne oca sa prestola, ali je poražen i poslat u zatočeništvo u Carigrad. Granice su u trenutku Milutinove smrti 1321. bile osnova za uspon srpske države u XIV veku.

3. Stefan Uroš III Dečanski

Iz zarobljeništva je izbavljen zahvaljujući intervenciji Srpske crkve. Nakon smrti svoga oca, došao je u sukob oko prestola sa svojim mlađim bratom, Konstantinom, i bratom od strica Vladislavom. Istini za volju, pri Dragutinovoj predaji vlasti njegovom bratu Milutinu, jeste postojao dogovor da Dragutinovi potomci nastave vladavinu, ali je, kao mnogo puta u istoriji, i ovaj dogovor kasnije prekrajan mačem. Stefan Uroš III Dečanski je izašao kao pobednik i krunisao se za kralja 1321. godine. Prilikom građanskog rata u Vizantiji bio je na strani poraženih, te je mladi vizantijski kralj, zajedno sa Bugarskom, napao Srbiju u znak odmazde. U boju kod Velbužda, Stefan Uroš III Dečanski potpuno razbija bugarsku vojsku, u kojoj gine i bugarski car Mihajlo Šišman. U ovoj, i svim drugim bitkama tog doba, na srpskoj strani se istakao i kraljević Dušan, koji je uz pomoć vlastele 1331. zbacio svog oca sa trona i zatočio ga u Zvečanu. Zadužbina Stefana Uroša III jeste manastir Dečani, u kome počivaju njegove svete mošti.

2. Stefan Uroš IV Dušan

Posle pobede u bici kod Velbužda 1330. sukobljava se sa ocem i podržan od vlastele preuzima vlast 1331. godine. Pod Dušanovom vlašću srpska država dostiže vrhunac svog razvoja u teritorijalnom, ekonomskom, duhovnom i zakonodavnom vidu. Njegova osvajanja nije lako nabrojati, ali se mit o Srbiji na „tri mora“ rodio sa ovim vladarom. Širio je granice uglavnom na račun Vizantije, pošto je sa Bugarskom bio u savezništvu. Osvojio bi i sam Carigrad, ali nije uspeo da sklopi savez sa Venecijom oko njenog učešća u napadu sa mora. Neki istoričari njegovo učešće u građanskom ratu u Vizantiji vide kao dodatni razlog zbog kojega su Turci okrenuli svoja osvajanja ka Balkanu, jer su uvideli svu slabost država na ovom području. Pošto je uzdigao srpsku crkvu na rang patrijaršije i utrostručio teritoriju Srbije, 1346. godine se u Skoplju proglašava za cara Srba i Grka. Godine 1349. objavljuje Zakonik, koji se smatra jednim od najmodernijih u Evropi toga vremena. Iako je, uprkos običajima i kanonima, sa svojom suprugom Jelenom posetio Hilandar, smatra se jednim od najvećih dobrotvora tog manastira. Podigao je manastir Svetih Arhanđela kod Prizrena, ali je manastir opustošen za vreme turske okupacije. Njegova dalja osvajanja prekinula je iznenadna smrt 1355. godine u 46-oj godini života. Njegove sposobnosti srpski narod je opevao u narodnim pesmama, nadenuvši mu nadimak “Silni”.

1. Stefan Uroš V

Uroš V je veoma mlad, već sa 18 godina nasledio presto jednog carstva koje se prostiralo na ogromnoj teritoriji i koje je obuhvatalo mnoge narode. Dušanov polubrat, Simeon, odmah nakon njegove smrti se proglasio za cara, što dobar deo vlastele nije prihvatio, te je na saboru u Skoplju 1357. Uroša proglasio za cara. Simeon se prvi ocepio posle takve odluke, a za njim još nekoliko vlastelina. Nije postojala jaka centralna vlast, carstvo je palo u rasulo i postalo lak plen turcima. Vlastelinska porodica Mrnjavčević okupila se oko Uroša i dodatno ga skrajnula kao ličnost bitnu za istoriju. Zadužbina mu je manastir Matejača. Dinastija Nemanjića završava se sa carem Urošem, koji je umro 1371. godine, bez potomaka. Čak i njegov brat od strica Jovan Uroš, koji je živeo u Grčkoj, umro je bez potomaka. Sasvim sigurno, loza Nemanjića je krajem XIV veka ugašena!

Svideće vam se i Tvrđave Srbije