10. Toplica Milan

Jedan od junaka naše epske poezije o čijem istorijskom postojanju nemamo puno dokaza. Prema njegovom imenu, ako ćemo govoriti o činjenicama, bio je vlastelin iz oblasti današnjeg Prokuplja, pošto se nedaleko od njega nalazi Kula Milana Toplice, a u blizini Valjeva je zamak Berkovac – navodno Milanov zamak. I tu svaka iole precizna istorija prestaje. Predanje je daleko živopisnije i bogatije. Milan Toplica je jedan od Lazarevih „gospodara granice“. Bio je pobratim Ivana Kosančića i knežev kum. Poznat i kao Zmaj od Toplice, Milan je važio za jednog od najboljih strelaca svoga vremena. On i Ivan Kosančić bili su pobratimi, a narodna epika ga pamti kao visokog čoveka i kao Ivanovog saputnika prilikom uhođenja Turaka pre Kosovske bitke. Prema jednog drugom predanju, Milan je ušao zajedno sa Obilićem u Muratov šator kao prevodilac, i zajedno sa njim poginuo. Legenda takođe kaže da je neimenovana Kosovka devojka bila Milanova verenica.

9. Kosančić Ivan

O istorijskom postojanju ovog viteza i nema puno dokaza, te moramo reći da je i on neistorijska ličnost. Ali, po osobinama koje predanje dodeljuje Milanu i Ivanu, može se, sa velikom ogradom, napraviti paralela između njih i braće Oliverović, Krajimirom i Damirom, vrhunskim majstorima u mačevanju na evropskim turnirima. Krajimir je dočekao odrubljenu glavu kneza Lazara u posudi, zavetujući se Bogu da će i njegova „glava biti svuda gde je kneževa“. I to bi bilo sve o istoriji. Predanje kaže da je kosanički vojvoda bio Ivan, sin Ognjena Kosančića, viteza iz pratnje Dušana Silnog. Kosančić je bio najbolji mačevalac u srpskoj vojsci, poznat i po osobenom načinu borbe sa dva mača – dugim i kratkim. Bio je poznat i kao Zmaj od Radana, što se dovodi u vezu sa njegovom pripadnošću viteškom Redu Zmaja. U narodu se zbog njegovih sposobnosti verovalo da je od vilinskog roda, da je neranjiv i da govori nemušt jezik. Kosančić je bio izuzetno obrazovan, govorio je tečno nekoliko jezika, od svih srpskih vitezova on je najbolje poznavao Osmanlije, njihove običaje, zakone, vojnu taktiku… Kosančiću se pripisuju epiteti slični onima koje je imao Sveti Đorđe i ostali sveti ratnici. Takođe, prisutne su i analogije sa starim slovenskim paganskim božanstvima. Ako ste pristalica te teorije – Kosančić je bio jedan od dvanaestorice vitezova koji su predvodili napad na turskog sultana u Kosovskoj bici.

8. Braća Musići

Stefan i Lazar Musić bili su Lazarevi sestrići, sinovi čelnika Muse i istorijske ličnosti. Hronološki najraniji pomen Stefana Musića, najstarijeg sina čelnika Muse, vezan je za događaje s početka osme decenije XIV veka. Smatra se da su Musići učestvovali i u sukobu Lazara sa Nikolom Altomanovićem, kojeg je Stefan lično i osakatio kao kaznu za ovaj sukob. U domaćim izvorima se Stefan Musić i njegov brat Lazar javljaju samo pod ličnim imenima, dok se u dubrovačkim dokumentima pominje i porodično ime. Posle smrti rodonačelnika, čelnika Muse, najstariji sin Stefan je preuzeo ulogu glave porodice po principu prvorodstva. Kao jedan od najznačajnijih vlastelina u okviru države kneza Lazara, Stefan Musić je nastavio porodičnu tradiciju i preuzeo vazalske obaveze koje su bile utvrđene još za vreme njegovog oca. Stefan nije menjao očevu politiku vernosti i odanosti majčinoj rodnoj, odnosno ujakovoj kući. Odgovarajući na svoje vojničke obaveze prema knezu Lazaru, Stefan i Lazar Musić su učestvovali u Boju na Kosovu, u kome su i poginuli, mada njihovo direktno učešće u bici nije spomenuto u prvim istorijskim izvorima pisanim posle nje.

7. Jug Bogdan i devet Jugovića

Prema narodnoj pesmi, Jug Bogdan je bio Milicin otac i istoriji pod tim imenom nije poznat. Da li se radi o Vratku Nemanjiću, izdanku loze Nemanjića preko Vukana, koji jeste bio kneginjin otac ili ne, ne može se sa sigurnošću reći. Vratko, iako blizak Lazaru, nije učestvovao u Boju na Kosovu jer je prema istorijskim podacima umro pre nje i sahranjen je u manastiru Davidovci. Sa druge strane, njegov sin verovatno jeste učestvovao u boju, u kome je i poginuo. Narodna pesma pominje devet Jugovića i najstarijeg Boška, ali je sigurno (onoliko koliko sigurno nešto iz ovog perioda može biti) to da je Vratko imao samo jednog sina. Kako ne želimo da zapostavimo ni narodno predanje, valja reći da su se po njemu devetorica Milicine braće zvali: Boško, Damjan, Mitar, Momir, Nenad, Nikola, Petar, Vojin i Stepan, i da su svi do jednog poginuli na Kosovu polju. Još jedna legenda kaže da se u okolini Ivanjice nalazi grob Boška Jugovića. Ta legenda još kaže da je, povlačeći se sa Kosova, ovaj srpski junak od ljutih rana izdahnuo na brdu Palibački grob iznad Ivanjice. Početkom ovog veka preduzimač Blagoje Luković, na mestu gde je pronađen skelet zaštićen oklopom, sagradio je crkvu na kojoj je napisao: „Ovu crkvu podižem na grobu Boška Jugovića“. Pored crkve danas raste devet hrastova, kao simbol devetorice Jugovića. Takođe po pričama, carica Milica je za vreme Kosovskog boja bila smeštena na brdu iznad Ivanjice, gde je vidala rane srpskih junaka koji su se povlačili sa Kosova. Livada i izvor u blizini groba Boška Jugovića nazvani su Caričina voda i Caričina livada, i sa tog izvora, prema tvrdnjama meštana, teče lekovita voda kojom se svake godine na Vidovdan, pre izlaska sunca, ljudi umivaju.

6. Murat I

Murat je bio sin Orhana I i vizantijske princeze Hirofire (njeno tursko ime bilo je Nilufer Hatun). Nakon prerane smrti Sulejman-paše 1360. godine, nasleđuje ga Murat. On je bio prvi osmanski osvajač na evropskom tlu. Godine 1362. bio je osnovan prvi korpus (odred) janičara. To su bila pretežno hrišćanska deca koja su obučavana za vojnu službu kao pešadijske trupe. Sama činjenica da je lično prisustvovao boju na Kosovu nije toliko začuđujuća, jer je on inače voleo da bude u srcu borbe – zaštićen elitnim jedinicama, naravno. S obzirom na to da je Murat poginuo na bojnom polju, a to nije bio čest slučaj u srednjem veku, i bitka i čin pogibije su daleko odjeknuli. Hrišćanski i turski izvori se razilaze oko načina i vremena pogibije. Turski izvori tvrde da je sultan ubijen na prevaru, posle bitke. Hrišćanska strana je o ovom događaju proširila legendu o podvigu usamljenog viteza koji je žrtvovao svoj život radi zaustavljanja moćnog sultana. Bilo kako bilo, turski sultan je pohod na Srbiju platio glavom. Njega je nasledio sin Bajazit, za koga se vezuje bratoubistvo.

5. Marko Kraljević

Najveći i najpoznatiji junak naše epske poezije, kriv je, prema predanju, za poraz na Kosovu, jer je zakasnio na bitku. Logično objašnjenje narodnih pevača, jer kako bismo inače mogli da izgubimo najveću bitku kada smo imali junaka od kojega Turci strepe na svakom koraku. Istorija kaže malo drugačije. Posle Maričke bitke, 1371, iz koje se nisu vratili Vukašin i Uglješa, Marko Kraljević je formalno, pravno postao suvladar cara Uroša, a posle smrti poslednjeg Nemanjića (2. ili 4. decembra 1371) on je jedini zakoniti vladar. Iako je jedini nosio titulu kralja, niko ga ne priznaje za vrhovnog gospodara. Poznato je da Lazar nije bio u najboljim odnosima sa Mrnjavčevićima. Bez vojske, koja je izginula na turskoj teritoriji, Marko je izgubio Prizren i Skoplje. U takvim okolnostima Marko je postao sultanov vazal. Štaviše, i na suženoj teritoriji u zapadnoj Makedoniji, koja mu je preostala posle nasilne deobe države, sa Prilepom kao jedinim većim gradom, legitimni srpski kralj delio je vlast sa kraljicom majkom i bratom Andrijašom. Do kraja života Marko je ostao veran podanik sultanov. Ništa se pouzdano ne zna o učešću kralja Marka u Kosovskoj bici. Kao turski vazal morao bi se boriti protiv Srba. Ali, navodno, sultan se plašio da ne pređe na srpsku stranu, pa ga u boj nije zvao. Bilo kako bilo, učestvovao na ovoj ili onoj strani, narod je u njemu opevao najvećeg junaka koji se jedini do kraja borio protiv Turaka.

4. Vlatko Vuković

Vojvoda Vlatko Vuković bio je vlastelin iz roda Kosača i jedan od boljih ratnika svoga doba. Sa Turcima je ratovao još 1388. kod Bileće, gde je Turke potukao do nogu. Poput Vuka Brankovića preživeo je bitku, u kojoj je učestvovao kao izaslanik drugog Lazarevog zeta, Tvrtka Kotromanića, i kao vođa bosanske vojske (mislimo na pravoslavnu Kraljevinu Bosnu, da ne bude zabune). Predvodio je vojsku od oko 5 hiljada ljudi, komandovao levim krilom na Kosovu i sa velikim uspehom ušao u bitku. Smatra se glavnim „krivcem“ za vest o srpskoj pobedi koja se proširila Evropom. Ili je pobede zaista bilo, kako ćemo kasnije i opisati, ili je Vuković, poveden početnim uspehom i probojem turskih redova javio kralju Tvrtku da je bitka dobijena. Bilo kako bilo, zvona svih crkava u Parizu zvonila su u čast hrišćanske pobede. Umro je bez muških potomaka, 1392. godine, a nasledio ga je sinovac. Na Vlatkovom grobu u blizini Stolca u Hercegovini stoji natpis u kome se veliča njegova pobeda nad Turcima kod Bileće.

3. Vuk Branković

Prema predanju, on je najveći izdajnik među Srbima koji je ikada živeo. On je taj koji je oklevetao Miloša Obilića i izdao Lazara, povlačeći vojsku sa Kosova. Istorija, pak, kaže nešto drugo. Vuk Branković je bio Lazarev zet i saveznik, a bitka na Kosovu polju se odigrala u krajevima pod njegovom upravom. Rođen je 1345. godine u porodici koja korene, navodno, vuče još od prvih Nemanjića. On je bio unuk slavnog kralja Milutina, a jedini sačuvan portret ovog slavnog srpskog junaka je na jednoj fresci u ohridskoj crkvi Bogorodice Perivlepte. Legenda kaže da freska prikazuje njegov lik kada je imao svega 18 godina! Prema nekim izvorima, zbog svog bogatsva, predvodio je tešku konjicu i u samom boju imao velike uspehe protiv Turaka, koji nisu bili spremni za borbu sa tim rodom vojske. Prema istim podacima, on je na svom krilu do nogu potukao Muratovog sina Jakuba. O izdaji Vuka Brankovića ne govore neposredni istorijski izvori, a o njoj prvi put piše čuveni istoričar Mavro Orbin, puna dva i po veka posle Kosovskog boja. Ako posmatramo vreme posle bitke, vidimo da je Vuk odbijao vazalstvo prema Turcima sve do 1392. godine, a i posle toga im je pružao otpor, da bi na kraju bio odveden u zarobljeništvo, u kojem je i umro 1396. Ali narodu je trebao krivac za ishod bitke i konačnu propast Srbije, a Vuk je bio jedan od retkih koji je bitku preživeo.

2. Miloš Obilić

Nema naučnih dokaza da je Miloš Obilić (ili Kobilović, kako ga narodni pesnici nazivaju) istorijska ličnost. Da li se iza njega krije lik Nikole Gorjanskog, mačvanskog bana, ili ne – teško je reći. Ime Miloša Obilića prvi put se u pisanim izvorima spominje početkom XV veka, i to u prilično drugačijoj verziji tog imena. Poistovećivanje Nikole Gorjanskog sa Milošem Obilićem predstavlja slobodnu interpretaciju, više oslonjenu na istoriju razvoja književnog lika. Bilo kako bilo ili ne bilo, Obilić je po svemu sudeći jedan od likova koji nisu učestvovali u boju. Barem ne pod tim imenom. On je oklevetani junak na kneževoj večeri, on je najbolji vitez u srpskoj vojsci, i on ubija turskoga sultana. Ali zašto je oklevetan? Napominjemo da smo sada na terenu narodne književnosti, a ne istorije. Dakle, Lazarev zet, Vuk Branković, govori protiv Obilića pred samu bitku. Razlog treba tražiti u tome da je Lazar visoko cenio Obilića i možda čak nameravao da mu da Oliveru (najmlađu ćerku) za ženu, što bi ga dovelo u rang samog Brankovića. Elem, ostavimo to narodnim pevačima. Istina jeste da je Murat ubijen, bilo jurišem srpskih vitezova i probijanjem obruča oko njega, bilo na prevaru, od strane jednog viteza koji je u pesmama opevan kao Miloš Obilić.

1. Lazar Hrebeljanović

Mavro Orbin piše da je Lazar bio sin Pripca Hrebeljanovića, vlastelina i velikaša u vreme cara Stefana. Rođen je oko 1329. u Prilepcu, kod Novog Brda. Lazar je bio stavilac (stavilac je bila titula ličnog poslužitelja vladara na svečanim večerama, veoma bitna za to doba) Stefana Dušana i njegovog naslednika Stefana Uroša. Hijerarhijska vrednost te titule se naglo menjala tokom godina, naročito posle smrti cara Dušana, kada su se na dvoru izgubile vizantijske titule despota, sevastokratora i kesara. Zbog neslaganja sa Mrnjavčevićima napušta dvorsku službu i već 1371. se prvi put spominje kao knez. Bio je veoma vešt vladar, njegova država prostirala se od Dunava do Kosova, uključujući gradove Novo Brdo, Niš, Kruševac, Užice, Rudnik, Braničevo i Golubac. Za prestonicu je uzeo Kruševac. Orođavanjem je pridobio vlastelu u srpskim zemljama i uspostavio prijateljske veze sa vladarima i velmožama okolnih država. Njegova sestra Dragana bila je udata za čelnika Musu, ćerka Mara za Vuka Brankovića, a ćerka Jelena za Đurđa Stratimirovića Balšića. Orodio se i sa Aleksandrom, sinom bugarskog cara Šišmana i mačvanskim banom Nikolom Gorjanskim Mlađim. Vidnom ulogom oko izmirenja Pećke i Carigradske patrijaršije zadužio je Srpsku crkvu. I sve bi se to možda i zaboravilo da nije bilo Kosovskog boja. Lazar je i ranije sa Turcima umeo da ratuje, ali su sve to bili manji, pogranični sukobi. Iako se o samom boju malo zna, sigurno je da je Lazar lično predvodio centralni deo vojske, koju bi po svemu sudeći trebalo da je činila pešadija. Više je scenarija o tome kako je Lazar zarobljen. Mi ćemo vam predstaviti nama najdraži. Srpska vojska je pobedila u boju (kako je Vlatko Vuković i javio Tvrtku Kotromaniću). Nakon pogibije sultana Murata, nastupa haos izazvan povlačenjem elitnih odreda janičara. Oni se povlače jer im je sveta dužnost da poginu braneći sultana, a kako je sultan bio mrtav, ni njihova žrtva ne bi imala smisla. Tek posle povlačenja, Bajazit je proglašen za sultana i preuzima vođstvo. Dolazi nazad na mesto borbe, kako bi se preuzela tela palih velikaša. Za to vreme sa Kosova polja su se već povukli Branković (koji je po svemu sudeći predvodio konjicu) i Vuković (zbog dalekog puta u Bosnu). Lazar je ostao u polju zbog velikih gubitaka pešadije i velikog broja ranjenika. Bajazit ga tu zatiče, zarobljava i pogubljuje. Lazareve mošti počivaju u njegovoj zadužbini Ravanici. Mnogo je dokaza i za ovakav scenario i protiv njega. Nama jeste najlogičniji, ali i da nije, zadržavamo pravo da na današnji dan budemo neobjektivni.

Svideće vam se i:

Žene koje su vladale Srbijom

Sveta Loza Nemanjića

Tvrđave Srbije