10. Srednjovekovni grad Koznik

Pretpostavlja se da je Koznik bio aktivno utvrđenje još za vreme Kelta i Rimljana. Nalazi se na putu koji vodi iz doline Rasine u dolinu Ibra, 8 kilometara severozapadno od Brusa. Praktično govoreći, kada krenete iz Brusa ka Goču – posle par kilometara bacite pogled u visine i videćete ostatke grada na vrhu jednog visa. U narodu je poznat i kao Jerinin grad, pošto je po predanju žena despota Đurđa Brankovića zavela veliki kuluk za vreme izgradnje ovog grada, kada je angažovala i ljude i životinje za iznošenje materijala na ovaj teško pristupačan vis. Pominje se u Povelji kneza Lazara za Lavru Svetog Atanasija na Svetoj gori 1381. godine,kao plemeniti Koznik. Sagrađen je na kupastom uzvišenju i opasan jakim bedemom koji prati konfiguraciju terena.

9. Tvrđava Ram

Prve detaljnije opise Ramske tvrđave ostavio je turski putopisac iz 17. veka, Evlija Čelebija. O njenom nastanku postoje različita predanja. Neka od njih se vezuju za Romula i Rema, ali i za dolazak Slovena koji su tu podigli paganski hram. Tvrđavu je sagradio Bajazit II 1483. godine na desnoj obali Dunava. Utvrđenje je podignuto na steni i nalazi se 30 kilometara severoistočno od Požarevca. Građena je kao vojničko-artiljerijsko utvrđenje. U centralnom delu tvrđave nalaze se ostaci džamije, dok se u njenoj neposrednoj blizini nalazi karavan saraj koji je sagrađen u isto vreme. Ram je i danas dobro očuvan, te vam preporučujemo da ga uvrstite na mapu mesta za posetu u 2016. god.

8. Tvrđava Fetislama

Nalazi se zapadno od Kladova, na samoj obali Dunava. Sastoji se od Malog i Velikog utvrđenja. Malo utvrđenje je podignuto 1524. godine, dok je Veliko utvrđenje podignuto između 1717. i 1739. godine i imalo je 6 kamenih bastiona i palisadne bedeme. Oko utvrđenja se pruža rov širine između 13 i 30 metara koji se završava zidom od lomljenog kamena. Fetisalamsa utvrđenja bila su u upotrebi do 1867. godine, kada je kao jedna od 6 tvrđava predata Srbima od strane Turaka.

7. Srednjovekovni grad Maglič

Maglič je izgrađen na platou, na uzvišenju stenovitog grebena koji dominira čitavom okolinom. Smešten je jugozapadno od Kraljeva. Pretpostavlja se da je podignut u 13. veku. I tada i danas je jedan od najlepših gradova–tvrđava srednjovekovne Srbije. Arhiepiskop Danilo II je između 1324. i 1337. godine obnovio Crkvu Svetog Đorđa, bedeme i druge objekte, opremivši ih potrebnim stvarima. Osnova utvrđenja je u obliku nepravilnog izduženog višeugaonika sa sedam masivnih kula i donžonom. Na vrhu bedema postojale su ograđene šetne staze. Uz bedeme su bili postavljeni objekti za smeštaj straže i druge namene, dok je rov bio direktno uklesan u stenu radi odbrane. U unutrašnjosti grada sačuvani su ostaci palate i Crkve Svetog Đorđa. Danas je vrlo popularna turistička destinacija i mesto odigravanja mnogih manifestacija poput viteških turnira.

6. Grad Todora od Stalaća

Nalazi se 13 km severno od Kruševca. Srednjovekovni utvrđeni grad Stalać nalazi se u neposrednoj blizini današnjeg istoimenog naselja, u trouglu između Zapadne i Južne Morave, oko 2,5 km južno od mesta gde se ove dve reke spajaju. Zauzima prostor jednog od krajnjih ogranaka planine Mojsinje. Imao je odličan strateški položaj u srednjovekovnoj župi Zagrlat. Pre dolaska Turaka imao je panađur (pijačni dan) „o Petrovu dne“.
Činjenica da je grad smišljeno podignut da brani prilaz Kruševcu upućuje na pretpostavku da je izgrađen u isto vreme kad i utvrđenja u Kruševcu, tj. početkom osamdesetih godina 14. veka. Ova pretpostavka podudara se sa prvim pisanim izvorima o Stalaću. Pod ovim imenom on se prvi put pominje 1380–81. godine, u povelji manastiru Ravanici. Konstantin Filozof beleži da je grad 1413. godine protiv vojske turskog sultana Muse branio velikom hrabrošću jedan od vlastelina despota Stefana, sve dok nije sa svojim ljudima u njemu izgoreo (u narodnim pesmama to je bio vojvoda Prijezda, dok sam grad narodno predanje vezuje za nekog Todora od Stalaća). Nakon turskog razaranja grada, on se više ne pominje u turskim i ugarskim izvorima, te je vremenom izgubio na svom strateškom značaju i ostao u zaleđu turskih osvajanja. Sačuvana je samo glavna kula grada koja je branila prilaz sa najpristupačnije strane. Kula je tipičan donžon sa ulazom tek na gornjem spratu. Otvor ovoga ulaza je donekle i dekorativno obrađen, što je inače retko u Srbiji.

5. Golubačka tvrđava

Vreme nastanka grada nije ustanovljeno, dok prvi pisani dokumeti potiču iz daleke 1335. godine. Golubac je imao burnu istoriju, a oko njega su se dugo sporili i ratovali Ugari i Turci. Grad je sagrađen na desnoj obali Dunava, na kamenitom obronku, tik pored Dunava koji je vekovima služio kao prirodna granica među narodima. Dosadašnjim istraživanjima, naročito prema obliku kula, ukazuje se da je grad sagrađen u vreme borbi sa hladnim naoružanjem. Kasnije, upotrebom i korišćenjem vatrenog oružja, dolazi do izmena na zapadnim kulama. Opština Golubac vodi računa o ovom lokalitetu i čest je u turističkim ponudama.

4. Smederevska tvrđava

Smederevska tvrđava se nalazi na samom ušću reke Jezave u Dunav. Sagradio ju je despot Đurađ Branković u nameri da u nju smesti crkvenu i civilnu vlast i učini je prestonicom posle pada Beograda. Iz tog razloga prostorno je podeljena na Veliki i Mali grad.Kao uzor prilikom izgradnje uzet je Carigrad. U velikom gradu postojao je mitropolijski kompleks sa pratećim sadržajima i objektima za stanovništvo. U Malom gradu nalazi se šest kula, od kojih je na jednoj natpis iz kojeg se jasno vidi da je grad podigao Đurađ Branković. Veliki grad opasuje 19 kula rađenih od lomljenog kamena. Debljina zidova dostiže i do 4,5 metara, a najdeblji su prema kopnenoj strani. Grad je iz nužde podignut veoma brzo za tadašnje vreme , jer je trebalo napraviti novu prestonicu što hitnije. Porezi su bili veoma visoki, a kuluk obavezan. Sigurnost gradskih bedema pokazala se kroz tri odbrane od Turaka 1439, 1453. i 1456. godine, da bi ga Turci ipak osvojili 1459. godine.

3. Niška tvrđava

Nalazi se na desnoj obali Nišave, na ostacima rimskih i srednjovekovnih temelja, na mestu gde se nalazio logor rimskih legionara i egzistiralo keltsko naselje, što bi značilo da kontinuirano postoji već oko dve hiljade godina. Po sadašnjem stanju se ubraja među među najočuvanije tvrđave u ovom delu Evrope. U današnjem izdanju sagradili su je Turci početkom 18. veka, na tek izgrađenom Hisaru, koji je bio predviđen za smeštaj vojske. Ima četiri velike kapije: Stambol, Beogradsku, Vidinsku i Veliku kapiju kroz koju se izlazilo na reku. Unutar zdanja nalazilo se naselje sa dućanima, bogomolja, kasarne i objekti za vojne potrebe. Uz tvrđavu je i hamam koji je sagrađen u 15. veku i jedna je od najstarijih građevina profane arhitekture sa početka turske vladavine.

2. Petrovaradinska tvrđava

Kamen temeljac je položio austrijski princ Kroj. Izgradnja tvrđave, po projektu francuskog vojnog arhitekte Sebastijana Vobana, trajala je punih 88 godina, sve do 1780. Tvrđava je izgrađena na 112 hektara, na uzvišenju koje dominira okolinom sa najvišom kotom od 125 metara nadmorske visine i zauzima dominantan položaj nad Panonskom nizijom. Bila je neosvojiva za ondašnju ratnu tehniku i već tada je dobila naziv Gibraltar na Dunavu. Ovaj složeni kompleks razvijan je istovremeno na tri povezana visinska nivoa u skladu sa najsavremenijim dostignućima evropske fortifikacijske škole tog doba. Sastoji se od Gornje tvrđave, Dvorožnog bastiona i Donje tvrđave. Kao isključivo vojni objekat, Petrovaradinska tvrđava služila je sve do 1948. godine. Danas je poznata i kao mesto održavanja festivala Exit.

1. Beogradska tvrđava

Nastanak Beogradske tvrđave vezuje se za prisustvo Rimljana krajem stare i početkom nove ere. Slovensko ime grada-tvrđave, Beograd, prvi put se pominje 878. godine u pismu pape Jovana III. Tokom vekova, tvrđavom i gradom upravljaju na smenu Bugari, Vizantinci i Mađari, da bi u 12. veku ponovo došla u ruke Vizantijskog carstva. Mađari su uspeli na kratko da zauzmu grad 1112. godine, ali su, pošto nisu bili u stanju da grad zadrže, porušili utvrdu i tako dobijeni materijal iskoristili za utvrđivanje Zemunskog Grada. Za vreme vladavine Manojla Komnina (1143–1180), Vizantinci zauzimaju Zemun, a kamen koji je tri decenije ranije prešao Savu je vraćen i ugrađen nazad u Beogradsku tvrđavu koja tada biva obnovljena, a u okviru nje biva podignut i kastel u obliku deltoida dimenzija oko 135 sa 60 metara. Njen današnji izgled prošao je dug period formiranja. Za vreme despota Stefana Lazarevića (1404–1427) dobila je oblik razvijenog utvrđenja. Pod vlašću Turaka je počela da se razvija izvan zidina, a sa dolaskom Austrijanaca 1717. otpočinje modernizacija. Konačno, 1867. godine Srbi su dobili ključeve Beogradske tvrđave. Danas je najpoznatiji simbol Beograda, omiljeno mesto u svim turističkim turama, a radovi na njenom održavanju i rekonstrukciji ne prestaju.